Walia, Włochy i orzechy włoskie… wszystkie nazwy mają wspólną historię.
Juliusz Cezar
Zaczyna się ona najprawdopodobniej u celtyckiego plemienia nazwanego przez Juliusza Cezara Volcae. Etymologia nazwy tego plemienia jest sprawą dyskusyjną, możliwe, że przyjęło ono swą nazwę od jakiegoś drapieżnego zwierzęcia – wilka (PIE *wĺ̥kʷos) lub jastrzębia (proto celtycki *wolkos).
Walhaz, czyli obcy
Z tej nazwy wzięło się proto-germanskie “walhaz” (w zapisie runicznym ᚹᚨᛚᚺᚨᛉ), oznaczające po prostu osobę obcą, niegermańską, posługującą się językiem celtyckim czy romańskim.
Od tego słowa z kolei zrodziło się kilka nazw. Jedna z nich to właśnie “Włochy”. Do proto-słowiańskiego (volxъ) zapożyczenie dotarło, gdy spotkali się ze sobą germańsko, słowiańsko i łacińsko języczni, najprawdopodobniej w rejonie dolnego Dunaju w IV-V w. Określenie “Wołoch” odnosiło się na przestrzeni wieków do różnych grup zamieszkujących Bałkany (w tym obecna Rumunia, stąd być może język romański) czy pokrewne okolice, niekoniecznie spokrewnionych genetycznie czy kulturowo.
Spotkanie Celtów i Anglosasów
Słowo powędrowało dalej. Frankijskie *Walhaland (“ziemia Rzymian / obcych”) według niektórych doprowadziło do francuskiego “gaule”, stąd angielska nazwa Gaul na Galię.
Do terenów obecnej Wielkiej Brytanii określenie to dotarło, gdy germańskie plemiona najechały Anglię w V wiek. Podobnie jak na kontynencie, najeźdźcy używali go go w odniesieniu do miejscowej zromanizowanej ludności celtyckiej. Spotkanie brytyjskich Celtów i Anglosasów nie było pokojowe: najeźdźcy szybko wysiedlili, wymordowali lub zniewolili ludy celtyckojęzyczne. Stąd początkowo pejoratywny wydźwięk słowa “wealh” – obcy. Staroangielskie wydanie Starego Testamentu używa tego słowa dla określenia niewolnika. Od staroangielskiego rzeczownika “wēlisċ” narodziło się określenie Welsh, czyli walijski.
Walia, Włochy i orzechy włoskie…
Łatwo się więc domyślić, że orzech w(o)łoski przybył gdzieś z południa (dla porównania ang. walnut, wealh ‘obcy’ + hnutu ‘orzech’). Patrząc na to, że gatunek ten wywodzi się z Azji Centralnej i dotarł na tereny obecnej polski ok. X wieku, można dopatrywać się możliwości sprowadzenia go właśnie przez ludy określane jako “Wołosi”. W ten sposób mamy Włochy i orzechy włoskie.
Autorzy: Maria Bolek, Paweł Chról